Khai thác cát sông ở ĐB SCL: Vẫn cạp hút ồ ạt

TT - Trước thực trạng khai thác cát ồ ạt ở ĐBSCL, đoàn thanh tra của Bộ Tài nguyên - môi trường (TN-MT) và chính quyền các tỉnh đã vào cuộc kiểm tra tình hình khai thác cát trên sông Tiền, sông Hậu ở các tỉnh ĐBSCL.

Công an xã Tân Phong (Cai Lậy, Tiền Giang) bắt quả tang ghe hút cát lậu trưa 16-9 - Ảnh: Vân Trường

Tuy nhiên, khi trở lại các điểm nóng, chúng tôi ghi nhận nhiều nơi vẫn khai thác cát không hề giảm.

Mặc sạt lở, vẫn cạp hút bừa bãi

Giữa tháng 9, chúng tôi đến khu vực xã cù lao Tân Phong, huyện Cai Lậy (Tiền Giang), nơi “sa tặc” hoạt động mạnh nhất ở Tiền Giang nhiều năm nay. Trên một đoạn sông Tiền chừng 1km với hai khu vực được cấp phép khai thác, trước mắt chúng tôi là tám cần cẩu liên tục thả những chiếc gàu khổng lồ xuống sông múc cát đổ lên sà lan. Không chỉ thế, cùng lúc này năm chiếc ghe gỗ khai thác lậu nổ máy chạy ầm ầm.

Khoảng một giờ sau, chúng tôi cùng phó công an xã Nguyễn Thành Hóa mượn chiếc ghe máy của một hộ dân ấp Tân Thái chạy ra sông tìm hiểu một chiếc ghe không số đang mải mê bơm cát. Ba người trên ghe bất ngờ trước sự xuất hiện của công an nhưng vẫn tỉnh rụi. Hai người dùng cây sào dài chừng 5m quơ ngang khiến chúng tôi phải cúi người xuống né.

Một người bước vào khoang máy bấm điện thoại gọi cho “anh Tám” nào đó. Ông Hóa yêu cầu những người trên ghe cát xuất trình giấy phép khai thác, giấy tờ tùy thân: im lặng; yêu cầu nhổ neo lai dắt về trụ sở công an xã: không chấp hành. Cuối cùng ông Hóa tạm giữ chiếc bình ắcquy để ngăn chặn ghe này khai thác tiếp.

Tại khu vực gần cầu Rạch Miễu (P.6, TP Mỹ Tho), tình hình khai thác còn dữ dội hơn. Khoảng 14g, khi chúng tôi đến, bốn chiếc ghe hút cát lậu đang tập kết cạnh cầu Bình Đức trên đường ĐT 864. Đến khoảng 16g số ghe này nổ máy vọt ra giữa sông Tiền, cách cầu Rạch Miễu chừng 200m, thả ống hút xuống sông và hút cát lên ghe dù hoạt động này chỉ cách Sở TN-MT chừng 1km.

Trên đoạn sông Hậu thuộc địa phận huyện Châu Thành (An Giang), khá nhiều điểm tập trung đông phương tiện đang lấy cát: xáng liên tục thả gàu múc cát đổ lên sà lan; ghe thả vòi bơm hút cát lên ghe... Chiếc này đầy cát lao đi, chiếc khác tới. Ông Hồ Tường Huấn, phó Phòng TN-MT Châu Thành, cho biết khu vực này ngoài ba mỏ cát được cấp phép còn là điểm nóng khai thác cát lậu.

Ngược lên Châu Đốc, tại khu vực cù lao Bình Thủy (An Giang), ngày đêm có mặt ba chiếc xáng lấy cát cho cả chục sà lan chờ sẵn. Cạnh đó là nhiều ghe thường xuyên bơm hút.

Tại Đồng Tháp, dọc sông Tiền, ngoài các mỏ cát với dàn xáng múc, sà lan, còn hàng chục điểm tập trung đông ghe bơm hút. Nhiều hộ dân sống cạnh các mỏ khai thác ở Thanh Bình cho biết ban ngày các xáng thường múc cát ngoài phạm vi phao giới hạn khu vực mỏ, còn đêm tiến sát gần bờ.

Hậu quả của việc khai thác bừa bãi này rất rõ: quanh cù lao Tân Phong chúng tôi ghi nhận tình trạng sạt lở đã và đang vượt quá sự kiểm soát. Phó chủ tịch xã Kiều Mạnh Quân cho biết: hơn 18km dọc hai bên cù lao đều bị sạt lở, nhẹ vài mét, nặng thì 20-30m. Hàng trăm ngàn cây bần chắn sóng và cây ăn trái của bà con bị bật gốc xuống sông. Hàng chục căn nhà bị “hà bá” ngoạm phải di dời hoặc bỏ xứ mà đi.

Đồng Tháp hiện có 37km bờ sông thuộc địa bàn 35 xã, phường, thị trấn của chín huyện, thị xã, thành phố đang bị sạt lở. Từ đầu năm tới nay việc sạt lở bờ sông đã làm chết và bị thương ba người, gây thiệt hại trên 12 tỉ đồng. An Giang có 42 điểm sạt lở nguy hiểm mà người dân và chính quyền địa phương cho rằng một phần do khai thác cát.

Riêng tại An Giang, đoạn từ Phú Bình tới Phú Hiệp sạt lở nặng, hàng trăm hộ dân lần lượt mất đất, mất nhà khiến tỉnh phải cắm các biển cảnh báo khu vực sạt lở nguy hiểm. Ở cù lao Bà Hòa, huyện Châu Thành, bờ sông hiện lở hơn 2.000m, có nơi sâu vào bờ 10-15m, làm mất trên 2ha đất mỗi năm...

Hoạt động công khai, vì sao?

Xã cù lao Vĩnh Trường, huyện An Phú, tỉnh An Giang hiện có năm doanh nghiệp đang khai thác cát với sản lượng trên 1,8 triệu m³/năm, nhưng trên thực tế chắc chắn hơn nhiều. Mặc dù chính quyền nơi đây đã cố gắng ngăn chặn việc khai thác cát bừa bãi, tuy nhiên ông Nguyễn Trần Sơn - cán bộ địa chính xã - cho biết: “Chúng tôi không thể kiểm tra được khối lượng khai thác cát của các doanh nghiệp”.

Về vấn đề này, ông Phạm Minh Trí - bí thư Huyện ủy huyện An Phú - cho biết huyện đã nỗ lực tổ chức giám sát nhưng “chúng tôi chưa có đủ thông tin trong hoạt động cấp phép và tổ chức khai thác cát, cũng như việc sử dụng lượng cát khai thác được (bao nhiêu, chở đi đâu, dùng vào việc gì, cách thức khai thác cụ thể thế nào - PV). Hậu quả là thiệt hại về môi trường, thất thu thuế tài nguyên cho ngân sách nhà nước rất lớn”.

Các tỉnh đều có chỉ thị nghiêm cấm và tăng cường kiểm tra nhưng tình hình khai thác vận chuyển cát trái phép không vì thế mà giảm đi. Trên sông Hậu, thuộc địa bàn xã Khánh Hòa, huyện Châu Phú (An Giang), nhiều ghe tàu hút cát trái phép bị công an bắt giữ nhưng không hiểu sao tình trạng trộm cát vẫn tái diễn công khai (!).

Sáng 15-9, trên đoạn sông Hậu thuộc xã Khánh Hòa, huyện Châu Phú (An Giang), một người dân báo tin có bốn chiếc ghe hút cát lậu tải trọng lớn vừa bị đoàn thanh tra liên ngành của huyện bắt giữ. Chúng tôi liên hệ với đại úy Nguyễn Văn Thạnh, đội trưởng đội cảnh sát kinh tế huyện Châu Phú (An Giang). Đại úy Thạnh xác nhận thông tin trên hoàn toàn chính xác, tuy nhiên từ chối trả lời việc xử lý cụ thể (thời gian bắt giữ, mức phạt...) với bốn chủ phương tiện trên, lý do: công an chỉ là đơn vị hỗ trợ cơ quan quản lý nhà nước, việc xử lý thuộc về trách nhiệm và quyền hạn của phòng TN-MT huyện.

Đại úy Thạnh đã cho số điện thoại và đề nghị chúng tôi làm việc cụ thể với ông Sinh, trưởng phòng TN-MT huyện. Chiều cùng ngày khi chúng tôi liên hệ, ông Sinh cho biết vẫn chưa hay biết gì (!) và đề nghị chúng tôi nên trở lại tìm hiểu cụ thể hơn ở cơ quan công an huyện.

Theo ông Trương Hàng Sĩ - phó giám đốc Sở TN-MT An Giang, khai thác cát lậu như “ăn trộm” nên dù kiểm tra xử lý thế nào cũng vẫn tồn tại. Trong khi đó như phó Phòng TN-MT huyện Châu Thành (An Giang) Hồ Tường Huấn cho biết: mỗi khi muốn kiểm tra phòng phải phối hợp với các ban ngành khác và cấp xã, còn phương tiện phải thuê.

Một số địa phương khác cho rằng ngay việc quản lý khai thác đối với các mỏ được cấp phép cũng rất khó. Dù dân báo phương tiện lấy cát ngoài khu vực mỏ, tuy nhiên cấp huyện không có thiết bị máy định vị, máy ghi lại hiện trạng nên không thể xác định xáng lấy cát trong hay ngoài khu vực quy định, do đó không thể xử lý.

VÂN TRƯỜNG -  QUANG VINH - PHƯƠNG NGUYÊN - ĐỨC VỊNH

Tin bài liên quan:

>> Kiểm tra việc “cát ầm ầm xuất ngoại”>> ĐBSCL: cát ầm ầm xuất ngoại >> Khai thác cát lậu trên sông Thị Tính >> Thanh Hóa: đê tả sông Chu bị sạt lở nghiêm trọng >> Khai thác trái phép hàng chục ngàn mét khối cát trắng >> ĐBSCL: cát xây dựng thiếu trầm trọng >> Cái giá của xuất khẩu cát>> Khai thác cát vượt tầm kiểm soát