Kỳ 1: “Tàu nhựa” vươn khơi Kỳ 2 : Tàu sắt an toàn hơn

Phóng to

Tàu đánh cá ngừ đại dương bằng vỏ gỗ dài 21m, rộng 6,5m, công suất 650CV của ông Trần Nho (xã Vĩnh Lương, TP Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa) vừa được đóng tại HTX đóng tàu Song Thủy, Nha Trang - Ảnh: D.Thanh

Ngoài ra, mô hình tàu composite với giá thành rẻ, an toàn hơn tàu gỗ cũng là một phương án mà các chuyên gia khuyên sử dụng để ngư dân bám biển.

Tàu gỗ phù hợp nghề lưới

Sáng 14-7, chiếc tàu QNg 90610 TS của thuyền trưởng Nguyễn Văn Thưởng (xã Bình Chánh, Bình Sơn, Quảng Ngãi) cập cảng cá Hòn Rớ sau gần một tháng ra khơi hành nghề lưới vây cá ngừ sọc vằn đại dương ở vùng biển Trường Sa. Sau khi trừ các chi phí, với hơn 20 tấn cá ngừ vằn đánh bắt được, ông Thưởng thu được 150 triệu đồng. Sau chuyến biển, chiếc tàu gỗ dài 22,5m, rộng 6,5m, công suất máy 650CV được đóng từ năm 2006 và còn khá chắc chắn, sẽ được đưa về Quảng Ngãi để “làm nước” (tức cạo hàu, sửa chữa, sơn mới), mất khoảng chục ngày là có thể hạ thủy ra khơi trở lại.

Nhìn chiếc tàu vỏ sắt Hoàng Anh 01 của đồng hương Mai Thanh Văn đang neo ở cảng Hòn Rớ, ông Thưởng cho biết thấy tàu to đẹp, hiện đại ngư dân ai cũng ham nhưng “không có gan” vì vốn đầu tư quá lớn. Tàu sắt rất nặng nên khi gặp sóng gió mà phải di chuyển thì tốn nhiều nhiên liệu hơn tàu gỗ. “Đầu tư tàu vỏ sắt và sắm “nghề” khoảng 9 tỉ đồng, mức này rất cao nên tôi đành chọn làm tàu gỗ chừng 4,5-5 tỉ đồng nhưng vẫn hiệu quả”, ông Thưởng phân tích.

Ông Trần Văn Thái (TP Nha Trang, Khánh Hòa), thuyền trưởng tàu KH 90145 TS, cho rằng tàu vỏ gỗ rất phù hợp để làm nghề đánh bắt liên quan đến các loại lưới, bởi lẽ khi kéo lưới độ ma sát giữa lưới với tàu gỗ nhẹ hơn so với tàu sắt nên “nghề” lâu hư hỏng hơn. “Nhiều người bảo tàu gỗ không an toàn, dễ phá nước cũng chỉ đúng một phần, vì hằng năm tàu gỗ phải lên xưởng 1-2 lần để làm mới lại, hiếm khi hư hỏng đột xuất. Do vậy, nếu tàu gỗ được lắp đặt thiết bị hàng hải và thiết bị nghề cá hiện đại, hiệu quả sẽ không thua tàu vỏ sắt”, ông Thái nói.

Ông Mai Thành Phúc, ngư đội trưởng ngư đội Trường Sa Lớn (Khánh Hòa), cho biết đã cùng nhiều lão ngư ở địa phương bàn tính rất nhiều và thấy rằng nếu chỉ đi đánh bắt, tàu vỏ sắt chưa thật sự hiệu quả. Theo ông Phúc, với nghề câu cá ngừ đại dương bằng đèn hiện nay, tàu vỏ sắt, tàu vỏ gỗ hay tàu composite đều chỉ dùng bốn lưỡi câu chứ không nhiều hơn được, hiệu quả đánh bắt như nhau nhưng chi phí khác hẳn. “Để di chuyển con tàu vỏ sắt 750CV, lượng nhiên liệu hao tổn cao hơn nhiều so với tàu gỗ hay tàu composite lắp máy 400-650CV, chưa kể việc bảo dưỡng tàu sắt cũng phức tạp và tốn kém hơn việc “làm nước” tàu gỗ, tàu composite” - ông Phúc khẳng định.

Chuyên đi câu mực trên các tàu ở Tam Giang, ông Võ Trưởng cho rằng nghề câu mực lưới thúng giàn phơi tròng trành, tàu sắt chưa hẳn là giải pháp hay. “Tôi nghĩ với thiết kế tốt, tàu sắt to sẽ cho ngư dân chỗ sinh hoạt thoải mái hơn, an toàn hơn, nhưng cái ngư dân cần là kinh tế, là nồi cơm cho vợ con sau mỗi chuyến biển dài” - ông Trưởng nói.

Không chạy theo “phong trào” tàu vỏ sắt

Ông Ngô Tấn, chủ tịch Hội Nghề cá tỉnh Quảng Nam - địa phương hiện có hơn 400 tàu cá xa bờ, khẳng định việc chuyển hình thức khai thác đánh bắt cá từ tàu gỗ sang tàu vỏ sắt hiện đại là xu hướng tất yếu, bởi nhiều quốc gia trong khu vực đã chuyển sang đánh bắt bằng tàu vỏ sắt hàng chục năm nay. Tuy nhiên, ông Tấn cho biết khi bàn đến tàu vỏ sắt, phần lớn ngư dân trên địa bàn vẫn rất phân vân, trong đó điều lo ngại chủ yếu là các dịch vụ hậu cần như: cầu cảng, khu neo đậu tàu thuyền, khu sửa chữa tàu sắt chưa có... “Ngư dân phải “sống được”, có lãi, có kinh tế sung túc thì việc bảo vệ chủ quyền mới thành công và bền vững” - ông Tấn nói.

Ông Võ Thiên Lăng - phó chủ tịch Hội Nghề cá VN - cho biết hiện có quá nhiều tàu gỗ cũ, máy cũ, mất an toàn, nên việc làm mới, cải hoán, tìm vật liệu mới hiện đại thay thế gỗ là xu hướng tất yếu. “Có thêm nhiều tàu to bằng vỏ sắt, vỏ composite thay thế bớt tàu vỏ gỗ, đội hình tàu cá của VN sẽ hiện đại, vững vàng và tự tin hơn. Nhưng không phải vì vậy mà ồ ạt làm tàu vỏ sắt, chạy theo phong trào hệ lụy khó lường lắm” - ông Lăng cảnh báo.

Theo ông Lăng, ngư dân VN lâu nay quen với tàu gỗ do chi phí đóng, sửa, bảo dưỡng loại tàu bằng vật liệu này ít, hợp túi tiền. Nếu sử dụng các loại vật liệu mới thì dân không chủ động mà phụ thuộc hoàn toàn vào Nhà nước hoặc doanh nghiệp, trong khi chi phí bảo dưỡng loại tàu này cực cao. Việc bảo quản và vận hành tàu vỏ sắt cũng cần phải có kiến thức nhất định, trong khi nhiều ngư dân chỉ đánh bắt bằng kinh nghiệm thực tế nên sẽ khó tiếp cận với các trang thiết bị hiện đại. Chưa kể khi chuyển sang làm vỏ tàu bằng vật liệu mới, trong khi cơ sở hạ tầng để bảo dưỡng chưa có hoặc không đáp ứng kịp, ngư dân không thể sắp hàng chờ đến lượt đưa tàu lên đà để “làm nước” nên tiếp tục ra khơi, khi đó sự hư hỏng diễn ra nhanh chóng hơn.

“Tôi nghĩ tàu cá vỏ thép nên là tàu chuyên làm công tác thu mua, hậu cần - nói nôm na là “tàu mẹ” - cho nhóm tàu con là tàu đánh bắt. Ví dụ cứ mười tàu con thì có một tàu mẹ, tàu to nhất này làm bằng vỏ thép, trang bị thêm hệ thống làm lạnh để bảo quản sản phẩm sau thu hoạch tốt hơn, từ đó nâng giá trị sản xuất của ngư dân lên. Tàu mẹ này có thể là Nhà nước đóng cho ngư dân thuê lại, hoặc là tàu chung vốn đầu tư của nhóm ngư dân chủ tàu con, khi đó việc đánh bắt - bảo quản sản phẩm - tiêu thụ sẽ hiệu quả hơn nhiều” - ông Lăng đề xuất.

Do đó, ông Lăng cho rằng trước mắt cần khảo sát xem ngư dân có đăng ký làm tàu vỏ sắt không hay họ thích làm loại vật liệu nào khác. Và cái cần quan tâm đặc biệt là ngư dân trả nợ vay thế nào? Nhà nước có ưu đãi cỡ nào đi nữa thì dân cũng phải đi vay hàng tỉ đồng để làm tàu, họ phải trả theo định kỳ, không trả được thì cực kỳ phức tạp. Bài học về các dự án cho vay tiền tỉ đóng tàu đánh bắt xa bờ nhiều năm trước chúng ta đã có rồi, nếu không tổ chức kỹ thì không thu hồi vốn đã cho vay được. “Hồi trước tàu vỏ gỗ thu hồi nợ còn bán được, còn nếu như tàu vỏ sắt mà bị bỏ bê, khi thu hồi như một đống sắt gỉ thì chỉ bán sắt vụn mà thôi!” - ông Võ Thiên Lăng băn khoăn.