Nên chọn công nghệ tiên tiến nhất

Phóng to

TS Đinh Đức Hữu

* Thế giới đã xảy ra nhiều sự cố từ nhà máy điện hạt nhân, ông có thể phân tích nguy cơ và khả năng chế ngự cho nhà máy điện hạt nhân tương lai của VN?

- Hiện nay trên thế giới đang có 500 nhà máy điện hạt nhân hoạt động, cung ứng 15-20% tổng sản lượng điện thế giới. Trong suốt 50 năm qua chỉ có 2 tai nạn nghiêm trọng xảy ra: năm 1979 Nhà máy điện hạt nhân Three Mile Island (Mỹ) gặp sự cố nóng chảy một phần vùng hoạt. Năm 1986 là sự cố Chécnôbưn tại Liên Xô. Song cũng phải cung cấp thêm thông tin, tai nạn tại Mỹ đã cho thấy dù lò hạt nhân bị cháy toàn bộ do lỗi của con người nhưng hệ thống an toàn vẫn hoạt động hiệu quả, đúng như thiết kế và đã giúp không để lại hậu quả nào về môi trường.

Tai nạn tại Liên Xô năm 1986 phải khẳng định là một trường hợp ngoại lệ. Chécnôbưn vừa sản xuất điện, vừa sản xuất nguyên liệu uranium phục vụ quốc phòng nên đây không hoàn toàn là một nhà máy điện hạt nhân. Việc thiết kế, vận hành nó thực tế không đạt tiêu chuẩn an toàn của một nhà máy điện hạt nhân. Sau tai nạn này, tất cả các nhà máy kiểu trên đều đã đóng cửa. Qua nghiên cứu của Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế và các hiệp hội vận hành nhà máy điện hạt nhân, thông số của các nhà máy điện hạt nhân đang chạy cho thấy khả năng xảy ra tai nạn gần như bằng 0, cụ thể là 1x10-5.

* VN sẽ chọn công nghệ lò thế hệ thứ II trở lên, ông kiến nghị thế hệ lò nào?

- Thế giới đang sử dụng thế hệ lò II và III. Sự khác biệt giữa thế hệ II và III là thế hệ II sử dụng hệ thống và thiết bị an toàn chủ động, cần rất nhiều bơm, van, đường ống để cung cấp nước giải nhiệt cho lò hạt nhân khi có sự cố. Thế hệ III được cải tiến, chỉ sử dụng các thiết bị an toàn thụ động, hệ thống nước giải nhiệt cho lò được lắp trên đỉnh lò và tự động đổ nước xuống, không cần sự trợ giúp của bơm, van. Thiết kế kiểu này đã giúp tiết kiệm 1/3 vật liệu xây dựng và nâng hệ số an toàn lên 1.000 lần so với thế hệ II.

Hiện Nhật Bản, Hàn Quốc, Pháp, Hoa Kỳ đã có công nghệ thế hệ III. Riêng Trung Quốc, Pháp đã chuyển giao công nghệ lò thế hệ II và Trung Quốc đã đầu tư rất nhiều tài, vật lực vào thế hệ này. Họ đã tự thiết kế, có chủ trương xuất khẩu nhà máy thế hệ II này cho các quốc gia khác vì đây là thế mạnh của họ trong hiện tại. Mới đây, Trung Quốc đã chọn Hoa Kỳ chuyển giao công nghệ và xây dựng nhà máy thế hệ 3+, vài năm tới những nhà máy tối tân này sẽ đi vào hoạt động. Theo kinh nghiệm, sự hiểu biết và trách nhiệm là người VN, tôi kính đề nghị Đảng, Nhà nước, Quốc hội, Chính phủ lựa nơi có công nghệ nguồn về điện hạt nhân và lựa loại lò hiện đại nhất hiện nay là thế hệ lò 3 hoặc 3+.

Nhà máy điện hạt nhân không đắt

* Nhiều ý kiến cho rằng giá nhà máy điện hạt nhân quá cao, đầu tư vào năng lượng tái tạo sẽ tốt hơn, theo ông thế nào?

- Nhà máy điện hạt nhân được thiết kế và chế tạo bởi các nguyên liệu bền, chất lượng cao nên tuổi thọ của nhà máy là 60-80 năm, gấp đôi các nhà máy điện khác. Do vậy, chi phí ban đầu gấp rưỡi nhiệt điện và thủy điện. Nhưng nguyên liệu đầu vào nhà máy điện hạt nhân rất rẻ so với nhà máy nhiệt điện. Đây là khoản tiết kiệm rất lớn cho quá trình vận hành 60-80 năm của nhà máy. Chi phí vận hành, bảo dưỡng nhà máy điện hạt nhân là ngang bằng so với nhà máy nhiệt điện. Do là nhà máy tối tân nên chi phí vận hành đòi hỏi tiêu chuẩn cao nhưng bù lại, nhà máy sẽ ít bị hư hỏng nên chi phí bảo dưỡng ít.

Hơn nữa, cần tính đến Hiệp ước Kyoto về cắt giảm khí thải, sắp tới các nhà máy nhiệt điện than sẽ phải đóng phí lên tới hàng chục triệu USD/năm. Hiện tại phí khí thải này từ 15-20 USD/tấn, nhưng trong vòng 10 năm tới số tiền này có thể lên đến hàng trăm đôla/tấn CO₂. Nên có thể khẳng định giá thành cuối cùng để sản xuất ra một kW điện hạt nhân là rất rẻ so với nhiệt điện. Do vậy rất nhiều nơi trên thế giới hiện nay như Nhật Bản, Trung Quốc, Đài Loan... đang tiếp tục xây dựng nhà máy điện hạt nhân. Các quốc gia trong khối ASEAN như Thái Lan, Malaysia, Indonesia, Philippines cũng đang khởi động xây dựng nhà máy điện hạt nhân.

Nên làm 2 nhà máy cùng lúc

* Quốc hội đã quyết làm 2 nhà máy từ năm 2014-2025. Theo ông, VN nên xây dựng một nhà máy hay 2 nhà máy cùng lúc?

- Theo tôi biết, mô hình xây dựng một nhà máy rồi học tập, rút kinh nghiệm, sau một thời gian mới xây tiếp là chưa từng xảy ra. Lý do: huy động vốn đầu tư, nhân lực để thực hiện một công trình có tầm vóc quốc gia cần có chính sách cụ thể và chiến lược lâu dài. Chúng ta không thể đào tạo hàng vạn công nhân lành nghề, huy động nhiều tập đoàn thực hiện dự án rồi sau đó phải dừng lại và chờ. Điều này không hiệu quả về kinh tế. Đây là một dự án đã được nghiên cứu bởi nhiều cơ quan chức năng VN và được xây dựng ở nhiều nơi trên thế giới nên việc quyết làm 2 nhà máy cùng lúc theo tôi là đúng đắn.

* Nhiều đại biểu Quốc hội lo nhân lực VN không đủ và kỷ luật không cao, đây sẽ là một nguy cơ?

- Tính kỷ luật đúng là vấn đề cốt lõi để giảm thiểu rủi ro có thể xảy ra ở nhà máy điện hạt nhân. Qua 20 năm đổi mới, VN đã có những bước đi nhất định trong lĩnh vực công nghệ cao. Kỷ luật là do chúng ta tạo ra và do quá trình đào tạo. Khó có thể nói tính người Việt cẩu thả đến mức không thể đào tạo được. Theo kinh nghiệm đào tạo của tôi, các trường đại học VN có thể cung cấp được cho đất nước những người có thể vận hành nhà máy điện hạt nhân. Những người đó còn phải đào tạo, học tập kinh nghiệm ở ngoài nước nên sẽ có đủ trình độ thực hiện nhiệm vụ. Hiện VN đang có điều kiện về nhân lực, chính sách không thua kém gì các nơi đã làm điện hạt nhân cách đây 30 năm như Hàn Quốc, Đài Loan.

Tin bài liên quan:

Quốc hội thông qua dự án điện hạt nhân: chọn công nghệ hiện đại nhấtTọa đàm về dự án điện hạt nhân Ninh Thuận và thủy điện Lai ChâuTuần này, Quốc hội biểu quyết về dự án điện hạt nhân Thông qua chủ trương xây hai nhà máy điện hạt nhân